اشاره:

نوشتن کتاب درسی یکی از مهم ترین موارد تخصصی در نظام های آموزشی متمرکز است بسیاری از نویسندگان درحیطه تألیف کتاب درسی توانابوده  وبرخی دیگر توانا نیستند.وقتی مفاهیم مهم واساسی دراختیار فردی نااشنا به فلسفه‌آموزش وپرورش وموقعیت و سن مخاطبان قرار گیرد محصول ناهماهنگی تولید می شود که با اهداف موردنظر فاصله بسیار خواهد داشت  .

یکی از کتابهای درسی دانش آموزان در دوره راهنمایی تحصیلی کتاب« آمادگی دفاعی» نام دارد این کتاب درطول سالهای گذشته سیر متغیری را دنبال کرده است روزگاری به دفاع نظامی می پرداخت وبا آموزش دفاع رزمی وسلاح های مختلف جنگی می کوشید آمادگی دفاعی دانش آموزان (عمدتا"پسران) را افزایش دهد .

باپایان دوران دفاع مقدس،برنامه ریزان کوشیدند محتوای کتاب را به سمت دفاع غیر نظامی سوق دهند . آنچه در این سالها به صورت مکرر شاهد آن بوده ایم تغییر متوالی محتوا بوده است به عنوان نمونه کتاب چاپ 1390 در66صفحه ،دوفصل و در12 درس تدوین شده است .فصل اول باعنوان دفاع وشامل عناوین فرعی :دفاع وضرورت آن،چراکشور ما موردتهاجم دشمنان قرارگرفت،مدافعان سرزمین ایران، فعالیت های بسیج، زنان قهرمان، پدافندغیرعامل، جنگ روانی و درس آزاد سازمان دهی شده ودرفصل دوم باعنوان زلزله وراه های مقابله باآن درسهای :ضرورت واهمیت کسب آمادگی دربرابر زلزله،ایمنی دربرابر زلزله، درزمان وقوع زلزله چه باید کرد؟ وبعد از وقوع زلزله چه باید کرد؟ تنظیم گردیده است.

  در مهرماه سال  1391 حجم کتاب به 90 صفحه افزایش یافته ودرسهای: بسیج مدرسه عشق، هشت سال دفاع مقدس،مردان مبارز،جنگ نرم ونظام جمع وافزارشناسی به محتوای فصل اول کتاب افزوده شده است .

نگاهی به محتوای مطالب وسبک نگارشی کتاب سال 1391 نشان می دهد که نویسندگان روحیات دانش آموزان سال سوم راهنمایی، دامنه لغات یادگرفته شده توسط آنان وحجم مطالب گنجانده شده در هر درس را نادیده گرفته اند تاجایی که مطالب سنگین ودربعضی موارد دور از ذهنی را برای دانش آموز سال سوم راهنمایی آماده کرده اند .

محتوای مطالب هر درس گاهی چنان پیچیده و درهم تنیده می شوند که برای تدریس معلم در45 دقیقه تدریس هفتگی، نامناسب واغلب دردسر ساز می شوند .

به نظر می رسد هدف برنامه ریزان درسی برای ارائه آمادگی دفاعی بالابردن آمادگی های نظری وعملی دانش آموزان در دفاع غیر نظامی است اما محصول ارائه شده به دانش آموزان که درقالب کتاب درسی خودنمایی می کند و وقت محدود این کتاب، هدف مورد نظر رامحقق نمی سازد .

معلمان درس آمادگی دفاعی افراد ثابتی نیستند وهریک به تناسب برنامه درسی وکمبود ساعات تخصصی ناچار به پذیرش تدریس این درس می شوند و اگر برای آموزش این افراد اقدامی هم صورت گیرد سال تحصیلی سپری شده است وسال بعد افراد دیگر با کتاب جدید التالیفی مواجه هستند که هیچگونه آموزشی برای تدریس دریافت نکرده اند واین دور بسته همچنان ادامه دارد...

چند پیشنهاد به برنامه ریزان درس آمادگی دفاعی:

1-     به نظر می رسد تغییر عنوان کتاب به « دفاع غیر نظامی» بیش از عنوان کنونی می تواند دربرگیرنده اهداف کتاب باشد.

2-     درموضوع دفاع،دانش آموزان همواره با دو دشمن داخلی(مزاحمین خیابانی، زورگیران و...) ودشمن خارجی مواجه هستند. ممکن است سالها بگذرد وکشور درگیر دفاع دربرابر دشمن خارجی نشود اما شرارت های محلی درقالب زورگیری، مزاحمت و... همواره وجود دارند برای پرداختن به این موضوعات که باگسترش شهرنشینی افزایش می یابند درکتاب، سیاست روشنی دیده نمی شود .

3-     پیشنهاد می شود مطالب این کتاب،برای بازنویسی به نویسنده ای درحوزه ادبیات کودک ونوجوان داده شود چراکه این مطالب با شرایط سنی دانش آموزان سوم راهنمایی همخوانی ندارند.

4-     یادگیری تقسیم بندی های متعدد وچندگانه موضوعات ، برای دانش آموزان دشوار است واین موضوع از امتیازات کتاب به شمار نخواهد رفت .

5-     لازم است به موضوع آموزش معلمان این درس با نگرش جدید وامروزین توجه ویژه گردد.

6-     گنجاندن موضوعات مورد نیاز دانش آموزان می تواند جذابیت کتاب را برای یاد دادن مطالب دیگر که لازم است دانش آموزان  بدانند آماده کند.

7-     روان سازی مطالب به معلم ودانش آموزان درتدریس ویادگیری کمک خواهد کرد وچنانچه به هردلیل این موضوع مورد توجه قرارنگیرد معلمان ناگزیر به روش های نادرست تدریس از قبیل ارائه مجموعه سئوال وجواب خواهند پرداخت که در این صورت اهداف آموزشی این درس ( وهیچ درس دیگر)محقق نخواهد شد

8-     به نظر می رسد حجم کتاب با زمان تدریس درنظرگرفته شده(45دقیقه درهفته) وویژگی های فراگیران تناسب نداشته باشد.

9-     اصولا" نظام آموزشی ما مصمم است مطالب زیادی را در زمان محدود به دانش آموزان منتقل کندوکتاب آمادگی دفاعی نیز از این موضوع مستثنی نیست  باید دانست که پرگویی الزاما" به افزایش توانایی منجر نخواهد شد.

10- مخاطرات طبیعی تنها درزلزله خلاصه نمی شوند، سیل، آتش سوزی،آلودگی های زیست محیطی، ترافیک و... نیز می توانند دراین بخش جای گیرند زلزله، فاجعه ای ناگهانی است وترافیک، آلودگی های زیست محیطی(آب، هوا، خاک و آلودگی صوتی)به صورت تدریجی زندگی انسانها را نابود می کنند...