سیستم و نحوه شماره گذاری خودروها در ایران، داستانی نسبتاً جالب و طولانی دارد، به گونه ای که تا کنون قوانین و شرایط متفاوتی برای پلاک های خودرو، چگونگی تعویض و همچنین ابعاد آنها تصویب و اجرا شده و گاه نیز در زمان اجرا به فراموشی سپرده شده است.

پلاک های ابتدایی متشکل بود از نام شهر و حدود چهار عدد که در بالای نام شهر قرار داشت. بعدها با افزایش خودرو، یکی از حروف الفبای فارسی نیز به نام شهرها افزوده شد و سپس نوبت به پلاک هایی رسید که نام شهر با عدد دو رقمی ترکیب شد و پلاک های خاطره انگیزی را ساخت که هنوز مطمئناً ماشین بازهای آن روزها، خاطرات فراوانی با آن پلاک ها دارند؛ مانند: تهران28، تهران42 و... .

در سال 1369 کار به جایی رسید که سیامک شایقی، نام فیلم خود را رنو تهران 29 گذاشت و این نامگذاری دلیلی است بر اهمیت پلاک ماشین ها در آن سال های نه چندان دور.

در دهه هفتاد، نوبت به طرح تعویض پلاک و پلاک های لیزری رسید. خودروها با پلاک های لیزری در خیابان ها رفت و آمد می کردند، نصب پلاک لیزری روی خودروها با عرضه پراید به بازار خودرو کشور تقریباً همزمان بود.

در سال 1378 با آمدن پلاک های لیزری، مسئولین تصمیم گرفتند که باید همه پلاک های خودروها یکسان شوند و این نوع پلاک روی همه خودروها نصب شود؛ بنابراین، طرح تعویض پلاک در سطح کشور آغاز شد و تا به آنجا رسید که مالکان خودرو، موظف به دریافت برچسب تعویض پلاک شدند و بابت آن برچسب ها نیز در آن روزگار مبلغی از آنها گرفته شد و بماند که این برچسب ها و نصب آنها روی شیشه جلوی خودروها چه داستان ها و خساراتی را برای صاحبان خودروها به راه انداخت، ولی، این طرح، هیچ گاه اجرایی نشد و به خاطر ها بیوست!

در سال های اخیر و دهه هشتاد، نوبت به پلاک های ملی رسید که هم دارای ابعاد و طرحی جدید بود و هم در نوع شماره گذاری و چیدمان اعداد و حروف در کنار یکدیگر بدیع به نظر می رسید.

کُدهای دو رقمی که در سمت راست این پلاک ها بود، معرف محل سکونت و آدرس شهر و منطقه ای بود که مالک خودرو در زمان خرید خودرو به اداره شماره گذاری اعلام کرده بودند.

تفاوت فاحش و اصلی و شاید دلیلی که باعث نصب این نوع پلاک بر خودروها شد، در این بود که این پلاک به خودرو تعلق نداشت و متعلق به مالک خودرو بود و با انتقال خودرو به شخصی دیگر پلاک انتقال نمی یافت و پلاک تنها به شخص تعلق داشت و با تغییر وسیله نقلیه، شخص همواره از پلاک ثابتی استفاده می کند.

با توجه به افزایش روزافزون خودرو در سطح شهرها و تمایل مالکیت دست کم یک خودرو برای هر خانواده، به نظر می رسد که به زودی این کُدهای دو رقمی نیز به پایان خواهد رسید و باید شاهد پلاک های جدید و یا اعداد و حروفی جدید روی پلاک ها باشیم.

هم اکنون نیز تعویض پلاک موتور سیکلت ها و ملی شدن پلاک این وسیله نقلیه در حال اجرا است و مالکان موتور سیکلت ها بنا بر جدول اعلام شده برای تعویض پلاک با در دست داشتن مدارک مورد نیاز به محل های مخصوص اجرای این طرح م روند.

بنانبراین، اگر کمی کنجکاو باشید، شاید دیدن پلاک های متفاوت و جدید در سطح شهر محل سکونت شما، برایتان جالب به نظر برسد و بخواهید بدانید که این خودرو به کدام شهر تعلق دارد و از کجا به شهر شما آمده است!

اگر در تهران سکونت دارید، دیدن پلاک های با کُدهای ایران 11، 22، 33، 44، 55، 66، 78، 87، 21و حتی 68 برایتان غریبه نیست و شاید تنها برای نخستین بار، حس کنجکاوی شما را تحریک کرده باشد، چرا که این کُدها، همگی به تهران و حومه و در دورترین منطقه به شهرستان البرز تعلق دارند، ولی دیدن پلاک های 91، 72، 56، 46و... آدم های کنجکاو را به تکاپو وامی دارد تا بدانید که این خودرو از کجا آمده و مالک آن اهل کدام نقطه از ایران است.

گفتنی است، چگونگی منطقه بندی پلاک های شخصی و این که کدام شهر با چه شماره ای مشخص شده، همواره یکی از پرسش های مردم بوده است.

چگونگی منطقه بندی پلاک های ملی به شرح زیر است:

آذربایجان شرقی (تبریز) کُد های: 15ـ 25ـ 35
آذربایجان غربی (ارومیه) کُدهای: 17ـ 27
اردبیل (اردبیل) کُدهای: 91
اصفهان (اصفهان) کُدهای: 13 ـ 23ـ 43
ایلام (ایلام) کُدهای: 98
البرز (کرج) کُدهای: 68 ـ 78
بوشهر (بوشهر) کُدهای: 48 ـ 58
تهران (تهران) کُدهای: 11ـ 22ـ 33ـ 44ـ 55ـ 21ـ 66ـ 77ـ 88ـ 99
چهارمحال بختیاری (شهرکرد) کُدهای:71 ـ 81
خراسان (مشهد) کُدهای: 12ـ 32ـ 42
خوزستان (اهواز) کُدهای: 14ـ 24 -34 ـ 35
زنجان (زنجان) کُدهای: 97 ـ 87
سمنان (سمنان) کُدهای: 86 ـ 96
سیستان و بلوچستان (زاهدان) کُدهای: 85 ـ 95
فارس (شیراز) کُدهای: 63 ـ 73 ـ 83
قزوین (قزوین) کُدهای: 79 ـ 89
قم (قم) کُدهای: 16 ـ 26 ـ 36
کردستان (سنندج) کُدهای: 51 ـ 61
کرمان (کرمان) کُدهای: 45 ـ 65
کرمانشاه (کرمانشاه) کُدهای: 19 ـ 29
کهگیلویه بویراحمد (یاسوج) کُدهای: 49
گلستان (گرگان) کُدهای: 59 ـ 69
گیلان (رشت) کُدهای: 46 ـ 56 ـ 76
لرستان (خرم آباد) کُدهای: 31ـ 41
مازندران (ساری) کُدهای: 62 -72 ـ 82ـ 92
مرکزی (اراک) کُدهای: 47 ـ 57
هرمزگان (بندرعباس) کُدهای: 84 ـ 94
همدان (همدان) کُدهای: 18 ـ 28
یزد (یزد) کُدهای: 54 ـ 64