وقتی رضاخان دراولین وآخرین سفر خارجی اش به ترکیه رفت وحجاب زنان وپوشش مردان را به چشم سر دید چنین استنباط کرد که برای رسیدن به جامعه ای آباد وپیشرفته باید چادر از سر زنان برگرفت و کلاه نمدی را به کلاه پهلوی تغییر داد تا همه ی آنچه موجب پسرفت وعقب ماندگی است به پیشرفت وبالندگی تبدیل گردد.این«حسب الفرمایش» ملوکانه دراندک مدتی همه شهر ها وروستاها را درنوردید وماموران حکومتی فارغ از خوب  وبد بودن این فرمایش، گاه دربرگرفتن چادر از سر زنی که تاکنون بی چادری راتجربه نکرده بود کاسه از آش داغ تر شدند ....

این مقدمه ای بود برای ورود به بحث تغییرات حسب الفرمایشی درآموزش وپرورش این سرزمین . سالها پیش وقتی غلامعلی حداد عادل از تصمیم گیران آموزش وپرورش بود به ژاپن رفت ومشاهداتش را در تثبیت مدیریت درکشورچشم بادامی ها به رخ دیگران کشید گفته بود دریک دبستان باقدمت 100ساله فقط 4مدیر خدمت کرده بودند وتصاویر آنها به دیوار دبستان نصب شده بود می گفت درمدارس ژاپن بچه ها درامر نظافت محیط فعال بودند ... همین مورد موجب شده بود تا درآن سالها بچه های دبستانی وراهنمایی را برای نظافت مدارس به اجبار به خدمت بگیرند زیرا می خواستند دراصطلاح خودشان « فرهنگ سازی کنند» انگار فرهنگ امری ساختنی بود وبا یک بخشنامه ودستورالعمل می شد آن راساخت به مرور، مشکلات این طرح ناپخته هویداشد ومثل همه طرح های نیمه کاره دیگر درمیانه راه رها شد واکنون فقط درخاطرات وبخشنامه ها می توان سراغی از آنها گرفت .

وقتی حمیدرضا حاجی بابایی وزیر آموزش وپرورش شد گروهی از فرهنگیان وغیر فرهنگیانی که نگاهی سطحی به آموزش وپرورش داشتند از این که یک فرهنگی ( کسی که سالها پیش درآموزش وپرورش کارمی کرده ومسئولیت هایی داشته است ) سکاندار این وزارتخانه شده اظهار خوشحالی کردند درنگاه این گروه ،وزیر آموزش وپرورش باید از بدنه این وزارتخانه باشد تابتواندمشکلات رابهتر از دیگران شناسایی کند ودررفع آنها بکوشد  باگذشت زمان تصمیمات شتابزده  وزیر جدید این تئوری را درابهام فروبرد واین نظریه را اثبات کرد که صِرف آموزش وپرورشی بودن نمی تواند پاسخگوی مشکلات مدیریتی این وزارتخانه باشد از تصمیمات دیگر که بگذریم می رسیم به «حسب الفرمایش تاسیس مجتمع های آموزشی» !.

تاجایی که این بنده سراپاتقصیر می داند مجتمع آموزشی جایی است با ساختمان مورد نیاز برای تشکیل سه واحد آموزشی ابتدایی ،راهنمایی ومتوسطه که از امکانات مشترکی مانند سالن ورزشی ، سالن اجتماعات ، استخر  و...برخوردارباشند اصولا" اگر چنین مجموعه ای وجود خارجی داشته باشد لازم است فردی به عنوان هماهنگ کننده یا مدیر این مجموعه منصوب شود چراکه بدون وجود این فرد ناهماهنگی وبی برنامگی امری رایج خواهد بود . تصمیم وزیر وقتی به استانها ابلاغ وبه شهرستانها رسید براساس همان حسب الفرمایش  بودنش باید اجرایی می شد وشد البته با چندین اما واگر .

مثلا" درجایی سه واحد آموزشی ناهمگون ومتفاوت را بافاصله جغرافیایی نسبتا" زیاد به عنوان مجتمع  آموزشی قلمداد کردند ومدیری بر آن گماردند تا واسطه میان مدیران آن سه واحد آموزشی وآموزش وپرورش باشد اغلب این مدیران تنها با یک دوره تحصیلی آشنایی دارند وبدون داشتن اختیارات وامکاناتی فقط به مدیر مجتمع بودن  راضی شده اند  دفترکارمدیران مجتمع های آموزشی یکی از اتاق های یکی از این سه واحد آموزشی است وهرسه واحد باید تصمیمات خود را با این فرد هماهنگ کنند برخی از آنها تازمانی که خود دراین سمت هستند از فلسفه وجودی مجتمع های آموزشی دفاع می کنند واگر روزی خدای ناکرده ، زبانم لال،از سمتشان برکنارشوند ویا خود کناربرونداز منتقدین این طرح خواهند بود . مدیر مجتمع آموزشی فرد باتجربه ومتخصصی است که می داند تعلیم وتربیت چیست ومی خواهد تصمیماتش را درمحیطی اجرا کند که امکاناتی دارد به اندازه نام مجتمع آموزشی . به نظر می رسد وزیر آموزش وپرورش درسفر به کشورهای دیگر همانند رضاخان، علت پیشرفت نظام آموزشی آنان را درداشتن مجتمع های آموزشی دیده است اما فراموش کرده است امکانات وشرایط مجتمع ها را شناسایی کند ، قابلیت های مدیران مجتمع ها رابشناسد وشیوه های انتصاب وعزل آنان را بداند .

از وزیر آموزش وپرورش باید پرسید اگرمنطقه ای درگیر رقابت های سیاسی وجناحی شد ودایره انتصابهایش از حلقه انگشتری نامزدیشان فراترنرفت چه کسانی به مدیریت مجتمع های آموزشی منصوب می شوند وچه وقت از کار برکنار می گردند؟ امکانات لازم برای تاسیس یک مجتمع آموزشی چیست؟ این امکانات را چه کسی شناسایی و چه کسانی تایید می کنند؟ نقش مدیران واحد های آموزشی سه گانه دراین مجتمع ها چیست؟مدیر مجتمع باید چه شرایط وتخصص هایی داشته باشد و...

اگر درساخت مدارس جدید به لزوم مجتمع سازی توجه شود درآینده ناگزیر به انتصاب مدیران مجتمع خواهیم بود  واین یعنی انتصاب مدیر برای امری که اتفاق افتاده است یعنی بسترسازی برای آنچه وجود دارد ونه تصمیم گیری برای امری که نه وجود خارجی دارد ونه می توان امکان تحقق کوتاه مدتی برایش درنظر گرفت ..ممکن است بگویند مجتمع های آموزشی کارایی زیادی خواهند داشت درآن صورت باز باید پرسید وجود مجتمع های آموزشی برای کودکانی که از شش سالگی وارد این ساختمان می شوند وقراراست تا دوازده سال دیگر درهمین فضای کم امکانات آن هم بامدیریتی که اگر درست هم باشد نواقصی خواهد داشت بمانند چه جذابیتی دارد وتاچه اندازه به افزایش کیفیت آموزشی منجر می گردد؟

با این حال مجتمع های آموزشی بدون بهسازی ونگهداشت معلمان وایجاد انگیزه کافی درآنان برای تدریس موثرتر، بدون ایجاد بسترمناسب برای ایجاد فضای نقّاد درمحیط های آموزشی وبدون خیلی چیزهای دیگر فقط « حسب الفرمایشی» است که با رفتن وزیر رنگ خواهد باخت ومثل طرح کاد ، نظام جدید ، مدارس نمونه مردمی و... نامی از آنها درحافظه تاریخی آموزش وپرورش برجای خواهد گذاشت .می گویید نه کمی صبر کنید .به اندازه ای که یک بچه چهارساله به دبستان برود یا معلم بازنشسته ای که با دندان عاریه اش 25گرم آهن رابجود ،هر کدام که راحت تر بود .......

..... نوشت:

یکی از نشانه های تقوا که مورد استفاده ما مسلمانان است وگاهی به عنوان اسلحه ای برای تقدیر وتخریب دیگران از آن بهره می جوییم این است که اگر به فردی پیشنهاد مدیریت جایی را دادند که تخصص وتجربه اش را ندارد از پذیرفتنش خود داری کند وبگذارد افراد باصلاحیت تری این امر را به سرانجام رسانندوپذیرفتن کاری را که درتوانش نیست به تکلیف ووظیفه تعبیر نکند .