دراین دیار می توان آسمان رابهتر دید،خاک رابهتر لمس کرد،معنای آب رافهمید،وخدارا از فراز گلدسته ها درک کرد . می توان درکوچه های دربند،معنای شرم وحیا ،درپله های آخر پایاب ،معنای قناعت ،در زیر بادگیر ،هوای تازه و دردل محله های تاریخی ،معنای واقعی زندگی راجُست .

بیایید به خشت خشت ِ اثارگذشتگان احترام بگذاریم .

 آتشکده زرتشتیان :

این بنای قدیمی در کنار خیابان ایت ا... کاشانی یزد واقع است ودر 1313 خورشیدی ایجاد شده است به گفته موبدان زرتشتی آتش این آتشکده از 1520 سال قبل تاکنون همواره روشن بوده است وابتدا در آتشکده ناهید پارس به روستای هفتادُر درنزدیکی عقدا آورده شده واز آنجا به تک آباد اردکان انتقال یافته وپس از سی سال نگهداری درغار اشگفت یزدان به سال 1325خورشیدی به یزد آورده شده، مدتها درمحل موبدان یزد بوده وسپس وبه این مکان که تازه ساز بوده منتقل شده واز آن سال تاکنون در این بنا روشن است .

دخمه زرتشتیان :

به باور زرتشتیان مردگان را نباید به خاک سپرد بلکه پس از مراسم خاص وپوشاندن کفن ،آنان را دربلندی تپه ای در بیرون شهر دردخمه ای می نهادند تا درمجاورت هوا ودسترسی پرندگان وخزندگان تجزیه شده وبه طبیعت بازگردد.

دخمه های یزد بر بلندای دوتپه وبه فاصله 500متر از یکدیگر قرار دارند دخمه بزرگ تر «مانکجی» نام دارد ودرسال 1225 خورشیدی ساخته شده است . دخمه دیگر که کوچکتر است ودرسمت راست قسمت ورودی قرار گرفته دخمه گلستان است که درسال 1310 بنا شده است.

درسال 1318 شمسی وهمزمان با پادشاهی رضاخان ،استفاده از دخمه ها منسوخ شده وزرتشتیان ایران مردگان خود را درقبرستانی که در نزدیکی همین دخمه هاست به خاک می سپارند .

مراسم مردگان زرتشتیان درهشت بند :

1ــ مردگان را لباس دوخته شده ( دوخت ساده) می پوشانند (پیراهن وشلوار ) وبعد کفن می کنند ، ومعتقدند افراد با همین لباس درپیشگاه اهورامزدا(خدا) حاضر می شوند واز این رو باید پاک وتمیز باشد . برای دوختن لباس بر این باورند که هنگام انتقال مرده به آرامگاه درحالی که بر تخت روان قرار دارد اگر باد کفن را کنار بزند نباید بدن مرده دیده شود .

2ــ آرامگاه، منزلگاه ابدی فرد است از این رو پیش فروش نمی شود ، به صورت دویا چند طبقه درست نمی شود وتا 30 سال پس از تدفین اگر خراب شد باید تعمیر وبازسازی گردد.

3ــ پس از تغییر روش دفن ،مردگان را به خاک می سپارند .مردگان ِ هر سال را دریک ردیف که از کنار دیواری شروع می شود به آغوش خاک می سپارند واین کار رابه شکلی دنبال می کنند که اگر سال مرگ ِکسی رابدانید می توانید به آسانی در ردیف مربوطه آرامگاهش را بیابید.

4ــ درزمانی که دفن مردگان رایج نبود ( رونق دخمه ها) ، اجساد را پس از غسل وکفن در دخمه ای که دربالای تپه قرار داشت می گذاشتند .دخمه دیواری دوّار دارد زیرا قبله زرتشتیان نور است ومردگان به سمت نور دفن می شدند .

5ــ بستگان مرده، لباس وروسری سفید می پوشند وپوشیدن لباس سیاه مرسوم نیست .

6ــ روی قبر درگذشتگان ، سنگ نوشته شده نمی گذارند وتنها دربالای سر ِ مرده سنگ ایستاده ای قرار می دهند تا شناسایی آرامگاه امکان پذیر باشد .

7ــ مراسم یادبود درگذشته را درآرامگاه او وحین خاکسپاری برگزار می کنند .اگر چه فقدان عزیزان دردناک وموجب اشک واندوه است اما در آیین زرتشتی برای مردگان شیون وزاری و.برگزاری مراسم پرهزینه امروزی مرسوم نیست .

8ــ مراسم خاکسپاری زرتشتیان فقط در ایران مرسوم است وسایر زرتشتیان جهان اجساد مردگانشان را پس از غسل وکفن ، دردخمه قرار می دهند .

پرده دوم ، میـــبُد:

میبد در50 کیلومتری یزد ودرمسیر اردکان به یزد قرار دارد شهری با بافت تاریخی واز نمونه های شهرهای باستانی ایرانی .

مهم ترین جاذبه های گردشگری میبد که بازدید کردیم بدین قرارند:

کارونسرای شاه عباسی :

این کاروانسرای آجری جهار ایوانی است .وشامل ساباط ،ایوان های بیرونی ،هشتی ورودی ،حیاط مرکزی ،حوضخانه ومهتابی وچهارهشتی زیبا وفضاهای سرپوشیده شرقی وغربی است که یکصد ایوان واتاق واجاق برای استفاده کاروانیان بوده است واکنون به عنوان موزه گلیم میبد دراختیار سازمان میراث فرهنگی وگردشگری است .

چاپارخانه:

چاپارخانه ایستگاهی برای مبادلات نامه ای بوده است . پیشینه این روش به زمان هخامنشیان می رسد واین قدیمی ترین شیوه پُست درجهان است ؛ از این رو ایرانیان را مخترع پُست می دانند. در چاپارخانه همیشه اسبان تازه نفس نگهداری وتیمار می شدند تا هنگام ورود پیک ، اسب تازه نفس را سوار شده واسب خسته را برای تیمار کردن در این مکان نگه دارند  درحال حاضر چاپارخانه میبد را پس از بازسازی به موزه پست تبدیل کرده اند وماکت های بسیار زیبایی از پستچیان قدیمی واسبانی که نگهداری می کرده اند به همراه تمبرهای قدیمی ، وسایل پست قدیم واسناد وتصاویر تاریخی مربوط به پست نگهداری می کنند .

یخچال خشتی :

زیبا ترین وتاثیر گذارترین بنایی که به دیدارش رفتیم یخچال خشتی بود . این بنا که مربوط به پیش از قاجار است وشامل چند بخش است : دیوارهای سایه انداز ،حوض های یخ بند ،مخزن یخچال و  گُنبد.

درزمستان آب قنات را درحوض ها هدایت می کردند وپس از منجمد شدن ، یخ ها را شکسته وبه درون گودال یخچال می ریختند ومی کوبیدند .این کار تا پُرشدن ِکامل ِگودال ِ یخچال ادامه می یافت سپس درب یخچال را با خشت مسدود می کردند تا در تابستان یخ مورد نیاز مردم وکاروانیان را فراهم کند گنبد یخچال میبد به راستی باشکوه ترین سازه معماری خشتی ایرانی است .

موزه سفال :

این موزه در یک آب انبار قدیم باز سازی شده به نام آب انبار حاج علی محمد بنا ایجاد شده وخود ساختمان آب انبار دیدنی است . نمونه هایی از سفال های قدیمی به دست آمده وجدید ساز وتصاویری از میبد را در این مکان قرار داده اند .

نارین قلعه یا به قول میبدی ها نارنج قلعه :

قدیمی ترین بنای خشتی جهان که قدمت آن به دوره ایلامی می رسد (هزاره سوم پیش از میلاد)بنای این کهندژ دربالای مرتفع ترین پشته گِلی این شهر قدیمی ودرپنج طبقه ایجاد شده است . همه این بنا بامصالح خشت وگل است وخشت های آن اغلب 24در 40 باضخامت 10 سانتی متر هستند .

بعد از سالها خشت مالی را درمیدان پایین نارین قلعه دیدیم از پیرمرد خشت مال پرسیدم این ضرب المثل را شنیده ای که خشت مال می داند هزار چند تاست ؟اما او چیزی نمی دانست یکی از اهالی استان یزد که نمی دانم کجاییی بود جمله مرا برای خشت مال تعریف کرد اما باز هم چیزی به یادش نیامد نمی دانم او خشت مال نبود یا این مثل را تاکنون نشنیده بود .

جالب ترین نکته در نارین قلعه این بود که چرخ های سفالگری را به همراه مربیانی آماده کرده بودند وآنان از بازدید کنندگان می خواستند با راهنمایی مربی سفال بسازند وبه عنوان یادگار میبد باخود به همراه ببرند .

یکی از نکات جالب در سفر به یزد آدرس گرفتن وپیداکردن نشانی بود برخلاف اصفهان که اگر آدرس رابرایت بگویند به ناکجاآبادی رهنمون می شوی در یزد ومیبد واردکان واحتمالا درسایر نقاط یزد اگر از کسی نشانی جایی را می پرسیدی کارش را رها می کرد وتا آنجا که می توانست آدرس می داد تا بدانی کجا باید بروی واگر سوار برموتورسیکلت ــ که در این استان رایج است ــ بود راه می افتاد  تا درپشت سرش حرکت کنی ونشانی رابیابی .فکر نمی کنم کسی در این دیار گم شده باشد .